روز بصیرت

تشریح‌حماسه۹‌دی‌در‌مقاله‌امروز‌روزنامه‌جام‌جم‌به‌قلم‌استاد‌دانشگاه«محمدرضاابوئی‌مهریزی»:روز نهم دی‌ماه برای ملت ایران و تاریخ انقلاب اسلامی آن، نقطه‌عطفی مهم است. اهمیت نقش‌آفرینی ملت آزاده این کشور در چنین روزی باعث شد نهم دی به عنوان «روز بصیرت» مطرح شود.

مقام معظم رهبری در یک سخنرانی می‌فرمایند: «اگر من بخواهم یک توصیه به شما بکنم، آن توصیه این خواهد بود که بصیرت خودتان را زیاد کنید.» اهمیت بصیرت در سنت الهی چنان است که خداوند در قرآن به پیامبر می‌فرماید: « قُلْ هَذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَى اللّهِ عَلَى بَصِیرَهٍ أَنَاْ وَمَنِ اتَّبَعَنِی ...»1 بگو طریقه من و پیروانم همین است که خلق را به خدا با بصیرت دعوت کنیم ...

در ادامه این آیه کفار سرزنش شده‌اند که چرا در سرنوشت پیشینیان که به هلاکت رسیده‌اند، نمی‌نگرند و عبرت نمی‌گیرند؟ از مفاد این آیات استفاده می‌شود؛ بصیرت، نگاه عمیق و تامل‌برانگیز به حوادث و وقایع تاریخی، اجتماعی و مسائل و امور پیرامون محیط زندگی است که موجب می‌شود انسان در آنها اندیشه کند و عبرت بگیرد و با استفاده از عبرت‌ها و درس‌های زندگی، مسیر حرکت سیاسی، اجتماعی خود را به‌صورت صحیح انتخاب کند.

دقیقا در همین راستاست که امیرالمومنین علی علیه‌السلام در روایتی می‌فرمایند: «بابصیرت کسی است که بشنود و بیندیشد، نگاه کند و ببیند، از عبرت‌ها بهره گیرد،‌ آن‌گاه راه‌های روشنی را بپیماید و به این ترتیب از افتادن در پرتگاه‌ها دوری می‌کند.»2 پس بهترین ثمره بهره‌مندی از بصیرت این است که صاحب بصیرت به بیراهه نمی‌رود و منحرف نمی‌شود و نمی‌لغزد.

 البته بدیهی است که مراد از نگاه کردن، دیدن با چشم سر نیست که در این مسیر به تعبیر امیرالمومنین: «هرگاه دیده بصیرت کور باشد، آنگاه چشم سودی ندارد.»3 در حقیقت بصیرت، قدرت بینایی دل و جان است که در روح پاک و مهذب مستقر می‌شود و هرچه تهذیب و معنویت، عبادت و بندگی و شایستگی‌های اخلاقی و دنیاگریزی مومنی افزایش یابد، نور بصیرت به مراتب روشنی‌بخش‌تر می‌گردد و چراغ راه هدایت انسان می‌شود.

به همین خاطر است که امام سجاد علیه‌السلام در صحیفه سجادیه می‌فرماید: «خدایا نوری به من عطا کن که... به سبب آن، در زمان مواجهه با شک و شبهه، روشنی طلبم.»4اگر چنین نوری پیشاپیش حرکت انسان در حرکت باشد،‌ دیگر در مواجهه با شبهات متحیر نمی‌ماند. قوه تشخیص حق از باطل همواره او را یاری می‌کند و نه‌تنها بن‌بستی در پیش‌رو نخواهد بود؛ بلکه برون‌رفت از چنین مشکلاتی به تعبیر قرآن کریم برای اهل تقوا تضمین شده است، زیرا فرموده است: «من یتق‌الله یجعل له مخرجا»5 کسی که از ترس خدا پرهیزگاری از گناه کند، خداوند برای او راه بیرون شدن (از بلا و گرفتاری) را بر او می‌گشاید.

امیرالمومنین علیه‌السلام در جریان جنگ صفین، دشمن‌شناسی، آگاهی و معرفت لازم در معارف دینی و اجتماعی، پیروی محض از رهبری و بردباری در برابر مشکلات و پرهیز از شتابزدگی را از صفات اهل بصیرت و صبر می‌دانند و خطاب به لشکر خود می‌فرمایند: «الا ولایحمل هذا العلم الا اهل البصر والصبر و العلم بمواضع الحق، فامحتوا لماتؤمرون به وقفوا عندما تنهون عنه ولاتعجلوا فی امر حتی تتبینوا...»6 در این جبهه کسی نمی‌تواند حامل لوای حق باشد، مگر این‌که اهل بصیرت و صبر باشد و برای این‌که چنین باشید، آنچه را فرمان داده می‌شوید، اجرا کنید و از آنچه نهی می‌گردید، خودداری کنید و در هیچ کاری تعجیل نکنید بلکه تامل و بررسی کنید تا نسبت به آن آگاه شوید.

باوجود توصیه‌های امیرالمومنین، مسلمانان سطحی‌نگر و ساده‌اندیش بر مدار حرکت امام خویش حرکت نکردند و به خاطر این تسامح ضربه‌های سهمگینی بر پیکره جهان اسلام وارد شد که یکی از ثمرات آن تحمیل حاکمیت ستمگرانه بنی‌امیه در بیش از یک قرن بر امت اسلامی بود، بنی‌امیه که بیش از هرکسی نسبت به اسلام و پیامبر خدا کینه‌توزی داشت و از دشمنان دیرینه اهل‌بیت محسوب می‌شد، هشدارهای امیرالمومنین در آن زمان جدی گرفته نشد و جمع زیادی از لشکریان امام علیه‌السلام در برابر آن حضرت صف‌آرایی کردند و به زعم خود، امام را مرتد تلقی کردند و فاجعه دیگری را در نهروان رقم زدند.

هشدارهایی که شاید آن را در فتنه 88 رهبر انقلاب اسلامی با درایت مطرح کردند؛ «من دارم می‌بینم تجهیز را، می‌بینم صف‌آرایی‌ها را، می‌بینم دهان‌های با حقد و غضب گشوده شده و دندان‌های با غیظ به هم فشرده شده علیه انقلاب و علیه امام و علیه همه این آرمان‌ها را ...»7 اما ملت ایران با این هشدارها به مانند مخاطبان امیرالمومنین برخورد نکرد و این بار بصیرت ملتی که در مکتب اهل بیت معرفت یافته و اسطوره مقاومت و جهاد و شهادت گردیده، موجب شد حدود چهار ماه بعد حماسه نهم دی آفریده شود و این روز پرافتخار به نام بصیرت نامگذاری شود.